Cząber znany jest jako piernik od czasów starożytnych, jest jedną z najbardziej lubianych roślin korzennych na Bliskim Wschodzie i na Zakaukaziu, gdzie jest szeroko stosowany do wyrobu słynnej adżiki i chmielu suneli.
W kulturze znane są dwa gatunki - cząber ogrodowy (jednoroczny) i górski (wieloletni).
Cząber roczny należy do rodziny warg sromowych, czyli jagnięciny. Ta nieokreślona roślina jest kochana za swój subtelny aromat. Nie bez powodu ludzie nazywają to słodką pikantną lub pieprzową trawą.
Jest to rozłożysta, nisko rosnąca roślina o wysokości 25–50 cm ze zdrewniałą łodygą poniżej. Łodyga jest pigmentowana, pokryta krótkim włoskiem. Jego system korzeniowy jest bardzo słabo rozwinięty i występuje głównie w powierzchniowej warstwie gleby.
Liście są lancetowate, spiczaste, szaro-zielone, długości 1,5-2,5 cm, usiane punktowymi gruczołami. Kwiaty są małe, biało-różowe, 2-3 sztuki w kwiatostanach, umieszczone w kątach liści. Długotrwałe kwitnienie i dojrzewanie nasion. Nasiona zachowują żywotność przez 2 lata.
Zwarte, kuliste krzewy pikantne są bardzo dekoracyjne, więc wielu ogrodników używa ich jako roślin krawężnikowych, sadząc wzdłuż ścieżek. Są również piękne do uprawy w uprawie doniczkowej na balkonie lub loggii, a nawet na parapecie zimą.
Cząber jest ciepłolubny, jego sadzonki w ogóle nie tolerują mrozu. Jest wybredny w kwestii światła i woli otwarte, jasne miejsca, chronione przed zimnymi północnymi wiatrami. Jest mało wymagająca dla gleb, ale szczególnie dobrze rośnie na glebach lekkich, uprawnych i obficie nawożonych, zwłaszcza po uprawach warzywnych, pod którymi zastosowano nawożenie organiczne.
Uprawa i reprodukcja cząbru
Podczas jesiennego przygotowania gleby konieczne jest dodanie 1 mkw. m 0,5 wiadra zgniłego kompostu lub próchnicy, 1 łyżka. łyżka superfosfatu i 1 łyżeczka siarczanu potasu, a na glebach ciężkich dodatkowo 1 wiadro grubego piasku rzecznego i wiórków torfowych oraz litrowy słoik zwietrzałych trocin. Wiosną musisz dodać dodatkową 1 łyżeczkę mocznika.
Wysiew nasion . Cząber jest rozmnażany przez nasiona i sadzonki. Nasiona pikantne wysiewa się na początku maja na otwartym terenie, po moczeniu w ciepłej wodzie przez 18 godzin.
Nasiona wysiewa się w rowki na głębokość zaledwie 0,5 cm przy rozstawie rzędów 20–25 cm. Ponieważ pikantne nasiona są bardzo małe, lepiej jest je wstępnie wymieszać z drobno przesianym piaskiem lub nawet nie osadzać ich w glebie, ale tylko lekko odkurzyć je humusem na wierzchu. Następnie łóżko należy natychmiast przykryć folią rozciągniętą wzdłuż łuków drutu. Sadzonki pojawiają się 10-15 dni po wysiewie.
Do wczesnej produkcji zieleni i nasion, cząber jest hodowany z sadzonkami. Wysiew nasion na sadzonki przeprowadza się w marcu 60-70 dni przed sadzeniem w otwartym terenie. Nasiona wysiewa się w skrzynkach na sadzonki. Po utworzeniu dwóch prawdziwych liści sadzonki zanurzają się w kostkach lub doniczkach.
W fazie liścieni sadzonki zanurzają się w doniczkach lub przerzedzają co 3-4 cm, a na początku czerwca młode rośliny sadzi się w ziemi w odległości 5 cm w rzędzie i takiej samej ilości między rzędami.
Wychodzę . Dalsza pielęgnacja ogranicza się do przerzedzania roślin, pielenia, podlewania i nawożenia. Aby uzyskać dobre zbiory zieleni, cząber musi być dwukrotnie rozcieńczony. Za pierwszym razem robi się to, gdy 3-4 liście uformują się po 7-8 cm, a za drugim - po 15-20 cm.
Podlewanie . Podlewaj rośliny 1-2 razy w tygodniu, jeśli pogoda jest sucha, bez podlewania gleby. Młode rośliny należy karmić saletrą amonową (1 łyżeczka na wiadro wody na 1 m2), wprowadzając ją do naw.
Czyszczenie zieleni . Przy normalnej pogodzie cząber kwitnie zwykle 65–75 dni po wykiełkowaniu. Cięcie zieleni przeprowadza się w razie potrzeby, a masowe zbiory zieleni rozpoczynają się na początku kwitnienia. Rośliny ścinane są na wysokości rozgałęzienia łodygi, wiązane w pęczki i suszone w cieniu pod baldachimem lub w dobrze wentylowanym miejscu. Suszone rośliny umieszcza się w szklanych słoikach i szczelnie przykrywa pokrywkami.
Zbiór nasion . Cząber wysiewa się na nasiona przed zimą lub uprawia przez sadzonki. Jądra zbierane są z masywnym brązowieniem nasion w dolnej części buszu. Aby to zrobić, rośliny są wyciągane przez korzeń, wiązane w pęczki i dojrzewające w wentylowanym pomieszczeniu, a następnie młócone.
Cząber na parapecie
Cząber można również uprawiać na parapecie bez większych trudności. Aby to zrobić, musisz wybrać nisko rosnące rośliny o zwartym krzewie: Filevsky, Semko, Gribovsky 23, Breeze, Charlie. Późną jesienią ich kłącza są cięte na kawałki i sadzone w małych doniczkach.
Jesienią można wykopać kilka pikantnych krzewów grudką ziemi i przeszczepić je do pudełka lub doniczek, a przez całą zimę będą dawać pachnące zielenie.
W przypadku siewu wiosennego nasiona wysiewa się w marcu w małych miseczkach lub pudełkach wypełnionych lekką ziemią. Nasiona w glebie są ubite. W miarę wzrostu rośliny są przerzedzane tak, aby między nimi pozostało 5 cm, a po 4 tygodniach przesadza się je do doniczek z kawałkiem ziemi.
Przeczytaj więcej w artykule Pikantne zioła na parapecie.
Odmiany pikantne
Pikantne rośliny występujące wśród ogrodników są głównie pochodzenia zakaukaskiego. Różnią się one znacznie kształtem krzewu i wysokością roślin, obecnie w sprzedaży pojawiły się odmiany pikantne:
- Pachnąca - wytrawna odmiana w połowie sezonu, mija 45–48 dni od kiełkowania do kwitnienia. Wysokość rośliny do 50 cm, kwiaty jasnofioletowe. Zieleń jest bardzo aromatyczna.
- Breeze to odmiana średnio dojrzewająca, dojrzałość techniczna przypada na 50–55 dni. Roślina ma rozgałęzioną łodygę do 45 cm wysokości, dobrze ulistnioną. Liście słabo woskowate, kwiaty niebiesko-fioletowe. Roślina ma silny aromat.
- Gribovsky 23 to odmiana w połowie sezonu, która kwitnie 50–55 dni po pojawieniu się masowych pędów. Roślina do 40 cm wysokości, gęsto ulistniona. Liście są ciemnozielone, z niebieskawym odcieniem i silnym aromatem.
- Satyr to odmiana wcześnie dojrzewająca. Roślina do 35 cm wysokości, zwarta, nie leżąca. Aromat jest bardzo mocny i dobrze zachowuje się w suszonych ziołach.
- Sprint to odmiana wcześnie dojrzewająca, która kwitnie 45 dni po pojawieniu się masowych pędów. Roślina jest zwarta, do 35 cm wysokości, do 20 cm średnicy, silnie rozgałęziona. Kwiaty są jasnofioletowe. Różni się wysoką zawartością tymolu i innych składników.
- Filevsky Semko to odmiana w połowie sezonu, 60-65 dni mija od masowych pędów do kwitnienia. Krzewy do 50 cm wysokości, łodyga nie leży, u nasady zdrewniałe. Kwiaty są różowe.
- Charlie jest wczesną, dojrzałą, pikantną odmianą, której okres od kiełkowania do kwitnienia zajmuje 50–55 dni. Rośliny średniej wysokości, lekko rozgałęzione, dobrze ulistnione. Liście drobne, kwiaty jasnoliliowe, aromat bardzo mocny. Plon zieleni - do 1,7 kg z 1 mkw. metrów.
Cząber w kuchni i apteczce
Cząber jest szeroko stosowany jako roślina lecznicza i piernikowa. Pikantne warzywa zawierają dużo olejku eterycznego o specjalnym aromacie; zawiera garbniki, żywicę, śluz, dużo karotenu. Rośliny mają silne właściwości i są szeroko stosowane do kąpieli ziołowych, płynów do płukania ust oraz płukanek gardła.
Cząber nie jest na próżno nazywany pomocnikiem apetytu. Do gotowania używa się młodych pikantnych warzyw, bardzo smacznych i przypominających ostrą paprykę.
Młode liście i łodyga cząbru stosowane są w małych ilościach jako przyprawa do kapusty kiszonej, w sałatkach, daniach mięsnych, rybnych, grzybowych. Nadaje aromat solonej wątróbce i grzankom. Cząber szczególnie dobrze komponuje się z potrawami z fasoli i grochu, dla których nazywano go „trawą fasolową”.
Ponieważ cząber ma silny aromat i ostry korzenny smak, należy go stosować ostrożnie jako przyprawę, aby nie dominował nad wszystkim innym. Stosuje się świeże i suszone liście i łodygi. Liście są używane tylko w całości, w przeciwnym razie nadają gorzki smak.
Zdolność cząbru do zabijania bakterii jest szeroko stosowana w marynowaniu, konserwowaniu i marynowaniu warzyw.
Cząber nie toleruje długotrwałego podgrzewania, dlatego dodaje się go do zup, potraw gotowanych i duszonych nie wcześniej niż 5 minut przed końcem obróbki cieplnej, w przeciwnym razie może pojawić się nieprzyjemna goryczka, która znika po schłodzeniu potrawy.
Przepisy na słono:
- Domowa marynowana marchewka z musztardą
- Pierś z kurczaka w rękawie z jabłkami i bananem "Świąteczna"
- Kurczak z Przyprawami i Orzechami "Guruli"
- Sałatka z warzywami i ciecierzycą z pikantnym dressingiem
- Całe pomidory „Pachnące”
- Pieczony prosiaczek z aromatycznymi ziołami
- Ptysiowe Ciasta Ziołowe
- Sałatka z kuskusu z pomidorkami koktajlowymi i ziołami francuskimi
Podobnie jak wszystkie pikantne zioła aromatyczne, cząber ma szerokie działanie lecznicze. Oparty jest na olejku eterycznym, który najczęściej występuje w pędach kwiatowych. Do pewnego stopnia pikantność można nawet przypisać naturalnym środkom antyseptycznym.
Cząber jest szeroko stosowany w medycynie ludowej jako środek dezynfekujący, w chorobach przewodu pokarmowego jako środek przeciwbólowy i utrwalający oraz jest dobrym lekarstwem na robaki. Pikantne warzywa poprawiają apetyt, łagodzą ból po ukąszeniach owadów, aw przypadku bólu zęba liście cząbru nakłada się na bolący ząb i żuje.
Wodny napar z pikantnych liści stosuje się do przepłukania jamy ustnej dławicą piersiową i zmianami błony śluzowej. A w przypadku reumatyzmu z suszonego cząbru przygotowuje się okłady lub kąpiele lecznicze.
Ale cząber ma jeszcze jedną cenną właściwość - po wypiciu 1-2 szklanek herbaty z cząbrem człowiek odczuwa przypływ energii, zwycięstwo nad zmęczeniem. A jeśli regularnie używasz cząbru, pomoże to zwalczyć zmęczenie.
Przeczytaj więcej w artykule Cząber ogrodowy: użyteczne właściwości.
„Ural ogrodnik”, nr 33, 2018
