Jarzębina to tak pospolita roślina, że wydawać by się mogło, że wszystko o niej wiadomo. W sumie występuje ponad 80 gatunków jarzębiny, z czego w naszym kraju występuje około 34 gatunki. Są to drzewa lub krzewy liściaste z rodziny Rosaceae, podrodziny Apple. Najlepiej znamy jarzębina pospolita ( Sorbus aucuparia ), która występuje od Murmańska po Ural. Tak szeroki wachlarz przemawia za wyjątkową odpornością i plastycznością ekologiczną tego gatunku.
Stosowanie owoców jarzębiny często ogranicza się do ich goryczy. To prawda, że pod wpływem jesiennych przymrozków zmniejsza się intensywność goryczy, ale zmniejsza się również zawartość witamin, zwłaszcza kwasu askorbinowego. Pod tym względem szczególnie cenna jest forma jarzębiny o słodkich owocach - jarzębina Nevezhenskaya. Pochodzi z regionu Vladimir. Według legendy została znaleziona przez pasterza w lesie niedaleko wioski Nevezheno. Dojrzałe owoce mają słodko-kwaśny smak i nie mają goryczki.
Z jarzębiny Nevezhenskaya wyhodowano inne odmiany: Kubovaya, Yellow, Red. W rejestrze stanu (2010) wskazanych jest 10 odmian, ale o dziwo jest wśród nich aronia, a nie ma aronii. Ponadto wiele odmian to mieszańce międzygatunkowe, i to nie tylko z jarzębiną, jak burka czy granat. Wziął tam udział głóg i aronia. A także I.V. Michurin przekroczył jarzębina ... z niespliką. Ale poniżej skupimy się na jarzębinie i jego odmianach.
Przydatne właściwości jarzębiny
Pod względem wartości leczniczej jarzębina może równać się z tak uznanymi roślinami leczniczymi, jak owoc róży, czarna porzeczka, rokitnik zwyczajny, głóg, choć nie jako analog. Ma własną niszę w środowisku medycznym.
Zawartość cukru może wynosić od 5 do 24% w przeliczeniu na suchą masę, więc całkiem możliwe jest wykonanie wina ze słodkiego jarzębiny z minimalnym dodatkiem cukru. Są to głównie glukoza, fruktoza i sacharoza. Jej owoce są bogate w substancje P-aktywne, przede wszystkim flawonoidy (katechiny, antocyjany, flawonole), zgodnie z którymi jarzębina może słusznie zająć jedno z pierwszych miejsc wśród upraw owocowych. Jak wiadomo, przy niewystarczającym spożyciu witaminy P w organizmie ludzkim zwiększa się kruchość i przepuszczalność naczyń włosowatych krwi, co może powodować krwotoki podskórne, płucne, nosowe i żołądkowe. Ponadto brak substancji P-aktywnych utrudnia wchłanianie witaminy C ze wszystkimi następstwami.
Natomiast w samym jarzębinie zawartość witaminy C w owocach jest niska i w zależności od warunków wzrostu i odmiany waha się od 30 do 100 mg na 100 g suchej masy. Jednak nadal znacznie przewyższa poziom jabłka, gruszki, wiśni, maliny, truskawki, rokitnika zwyczajnego.
Wśród innych substancji biologicznie czynnych jarzębina jest bogata w karotenoidy, zwłaszcza aktywną formę b-karotenu.
W niewielkich ilościach obecne w owocach są bardzo ważne dla organizmu witaminy: W 2 (ryboflawina), E (tokoferol) oraz kwas foliowy. Duże znaczenie w leczniczym działaniu jarzębiny mają organiczne kwasy jabłkowy, w mniejszych ilościach - cytrynowy, winowy, fumarowy, bursztynowy. Sorbic i parasorbic mają właściwości bakteriobójcze, hamują rozwój mikroorganizmów i pleśni. Obecnie substancje te są stosowane jako konserwanty w przemyśle spożywczym.
Obecność w owocach kwasu sorbinowego i sorbitolu (alkoholu heksowodorotlenowego), a także szeregu innych substancji decyduje o ich właściwościach żółciopędnych. Ponadto sorbitol obniża poziom tłuszczu w wątrobie i poziom cholesterolu we krwi oraz ma łagodne działanie przeczyszczające. Glikozyd amigdalina działa na serce. Z pierwiastków mineralnych znaleziono wapń, magnez, fosfor, żelazo, mangan, jod. Owoce jarzębiny zawierają dużo substancji pektynowych (1-3% w stosunku do mokrej masy owoców), a także antocyjanów (cyjanidyny) i fosfolipidów (kefalina i lecytyna).
Mechanizm działania żółciopędnego to sekwencyjnie: podrażnienie sorbitolu błony śluzowej dwunastnicy, uwolnienie cholecystokininy, która powoduje skurcz pęcherzyka żółciowego i jednocześnie rozluźnienie zwieracza Oddiego. Dodatkowy efekt żółciopędny wynika z działania amigdaliny i kwasów organicznych.
Amygdalina zwiększa odporność zwierząt na głód tlenu. Działanie amigdaliny polega na ochronie enzymów oddechowych przed zniszczeniem poprzez utworzenie z nimi tymczasowego połączenia. Amygdalina zwiększa odporność organizmu na niedotlenienie, a właściwość ta wiąże się ze stosowaniem jagód jarzębiny w przypadku zatrucia tlenkiem węgla (opary). W tym przypadku ludzie dają ofierze żucie jagód jarzębiny. Istnieją również dowody na udział amigdaliny w redukcji grup sulfhydrylowych i ochronie tłuszczów przed peroksydacją, co tłumaczy zastosowanie jarzębiny w miażdżycy tętnic.
W obecności cukrów i kwasów organicznych pektyny mogą żelować (tworzyć galaretowatą masę), co jest często wykorzystywane do przygotowania dżemów. W organizmie, a raczej w jelitach związki te zapobiegają nadmiernej fermentacji węglowodanów, co zapobiega tworzeniu się gazów. Właściwości galaretowate przyczyniają się do wiązania egzogennych i endogennych toksyn oraz eliminacji nadmiaru węglowodanów, co jest bardzo ważne dla pacjentów z otyłością i cukrzycą.
Przepisy na mikstury jarzębiny
W medycynie jarzębina stosowana jest jako środek moczopędny, hemostatyczny, a przede wszystkim multiwitamina.
Dla większej efektywności wykorzystania związków P-aktywnych jarzębiny stosuje się go zwykle razem z dziką różą, której witamina C zwiększa „efektywność” flawonoidów. Aby przygotować herbatki witaminowe , owoce jarzębiny miesza się z owocami róży w stosunku 1: 1. Następnie 1 łyżkę mieszanki wlewa się do 2 szklanek wrzącej wody, gotuje przez 10 minut i po 4 godzinach naparu w chłodnym miejscu, filtruje i bierze pół szklanki 3 razy dziennie.
A w medycynie ludowej sok ze świeżych owoców jarzębiny przyjmuje się z niską kwasowością soku żołądkowego, 1 łyżeczkę przed posiłkami.
Aby poprawić apetyt, preferowane są gorzkie owoce, ponieważ to gorycz stymuluje trawienie. Na wódkę przygotuj nalewkę jarzębinową : 100 g owoców zalej 1 litrem wódki. Nalegaj w ciemnym miejscu przez dwa tygodnie i weź łyżkę stołową przed posiłkami.
W chorobach nerek, pęcherzyka żółciowego, skazy solnej i kolki nerkowej w medycynie ludowej zaleca się stosowanie kilku owoców jarzębiny na wymienione schorzenia . W tym celu 30-40 g owoców wlewa się do 1 litra przegotowanej wody i nalega na noc. Rano podgrzewa się przez 10-15 minut na małym ogniu, następnie chłodzi, filtruje i przyjmuje 2-3 szklanki 3-4 razy dziennie.
Możesz użyć jagód, puree z cukrem , 3-5 razy dziennie, 1 łyżka stołowa. Aby przygotować tę postać dawkowania, 1 kg owoców wciera się 1,5 kg cukru.
Jarzębina i jej preparaty są przeciwwskazane w przypadku zwiększonej kwasowości soku żołądkowego. Ponadto kompleks substancji zawartych w jarzębinie nieznacznie zwiększa krzepliwość krwi. Jest to bardzo przydatne w przypadku skłonności do krwawień, ale jeśli masz predyspozycje do zakrzepicy, nie daj się ponieść jarzębinie.
Masa jagód jarzębiny nałożona na brodawki czy brodawczaki pozwala szybko się ich pozbyć. Owoce są używane jako pomoc i przy nowotworach.
Owoce zmiażdżone na kleik i nałożone na hemoroidy szybko poprawiają stan pacjentów.
W medycynie ludowej świeży sok z liści jest używany do czerwonki.
W miażdżycy stosuje się również korę, którą przygotowuje się w następujący sposób: wczesną wiosną wyciąć korę z gałęzi nie grubszych niż palec, wysuszyć na powietrzu. Aby przygotować wywar z kory jarzębiny, weź 5 łyżek posiekanych surowców, zalej 0,5 litra wrzącej wody i gotuj w zamkniętym pojemniku na małym ogniu przez 2 godziny. Następnie bulion jest filtrowany. Zażywaj 25-30 g trzy razy dziennie przed posiłkami w ciepłej formie. Przebieg leczenia wynosi 1,5-2 miesiące.
